Wokół  sporów o  definicję  przedmiotu  sztuki.
Miejsce konceptualizmu, kontekstualizmu i sztuki pojęciowej w historii sztuki najnowszej (21-22 marca 2009).
Prowadzący – Romuald Kutera, Bogusław Jasiński                                           


21.03.09. sobota

godz. 16.00 – otwarcie wystawy Jana Świdzińskiego „Jest jak jest”, performance artysty
godz. 18.00 -  22.00 – „Wokół sporów o definicję przedmiotu sztuki” - debata

22.03.09. niedziela

godz. 10.00 – 13.00 - „Wokół sporów o definicję przedmiotu sztuki” - debata
godz. 15.00 – 21.00 - „Wokół sporów o definicję przedmiotu sztuki” - debata
 

Uczestnicy: 

Krytycy: Grzegorz Dziamski, Bogusław Jasiński, Andrzej Kostołowski, Andrzej Saj, Łukasz Guzek, Łukasz Ronduda, Marek Grygiel, Maria Potocka, Adam Sobota.

Artyści: Jan Świdziński, Jarosław Kozłowski, Anna Kutera, Romuald Kutera, Przemysław Kwiek, Natalia LL, Ryszard Waśko, Andrzej Lachowicz, Jan S. Wojciechowski.


Po Konferencji wydana zostanie książka zawierająca wypowiedzi, artykuły i stenogram z dyskusji  uczestników, ilustrowana dokumentacją zdjęciową z konferencji w języku polskim i angielskim.


Wokół sporów o definicję przedmiotu sztuki.
Miejsce konceptualizmu, kontekstualizmu i sztuki pojęciowej w historii sztuki najnowszej.


Przedmiotem konferencji było ukazanie faktycznego znaczenia dokonań określonego nurtu sztuki najnowszej, który w sposób najbardziej spektakularny i zarazem najbardziej „teoretycznie” uzasadniony negował tradycyjne pojmowanie przedmiotu artystycznego i na jego miejsce wprowadzał całkowicie nowe pojęcie. Tym nurtem był konceptualizm wraz z jego wszystkimi pochodnymi, które niejako ujawniły się już po wystąpieniu programowym samego Josepha Kosutha. Nie małą zasługę w tym położyli polscy artyści, którzy działali  w latach siedemdziesiątych, a także później, tworząc całkowicie oryginalne i twórcze propozycje.
Paradoksem i chyba swoistą ironią historii trzeba by nazwać to, że dokonania awangardy artystycznej tamtych lat, mimo braku akceptacji środowisk akademickiej estetyki, doczekały się niejako kontynuacji w działaniach artystów całkiem najnowszego pokolenia, które jednak dorastało w niewiedzy o pracy poprzedników. Zjawisko to wynikało co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, po rewolcie artystycznej lat sześćdziesiątych, siedemdziesiątych a częściowo i osiemdziesiątych, nastąpił w sztuce powrót do swoistego konserwatyzmu – być może równoległego do konserwatyzmu w polityce (oczywiście państw zachodnich). W pewnym sensie proces ten stymulowany był także określonymi zachowaniami marszandów i ludzi decydujących o kształcie samego rynku sztuki. Po drugie wreszcie, i to jest chyba powód najważniejszy, tamtych dokonań po prostu nie widziała ani tzw. akademicka estetyka ani także sama krytyka. Nie widziała, bo widzieć nie mogła, albowiem nie dysponowała odpowiednimi narzędziami pojęciowymi, i dlatego nie opisała tych działań. A dotykały one czegoś całkowicie fundamentalnego dla samej sztuki, a mianowicie re-definicji samego przedmiotu  artystycznego. Stąd też tamta praktyka mogła być tylko marginalizowana w ocenie i opisie krytyków i estetyków. Krótko mówiąc nie istniał żaden wiarygodny i poważny przekaz werbalizujący tamtą praktykę. Skąd zatem młodzi czerpać mieli wiedzę o swych poprzednikach? Mówiąc o ironii i paradoksie historii miałem  na myśli to, że mimo  tego twórczość najmłodszego pokolenia artystów jakby nawiązywała w sposób zrazu nieświadomy i intuicyjny do nie istniejących w jej świadomości poprzedników. Jednym z celów naszej konferencji było m. in. pokazanie ciągłości i wzajemnych powinowactw pomiędzy tymi dwoma okresami rozwoju sztuki najnowszej. I był to cel historyczno-artystyczny. Miały mu służyć prezentacje artystów, częstokroć bardziej znanych – z powodów wyżej wskazanych – za granicą, niż u nas w kraju. Cel drugi zaś rysował się na tym tle jakby w innym planie, bo teoretycznym, by nie rzec wręcz filozoficzno-estetycznym. A mianowicie chceliśmy zaproponować wybranym estetykom i krytykom sztuki współczesnej namysł nad samą definicją dzieła artystycznego właśnie w kontekście ruchu konceptualnego i postkonceptualnego. Zdawaliśmy sobie sprawę, że dotykamy tu kwestii rzeczywiście podstawowej dla całej estetyki, tj. definicji przedmiotu sztuki. To wszak wokół niej konstruowano cały paradygmat estetyki. Nie mieliśmy też złudzeń co do tego, że w wyczerpujący i zadowalający wszystkich sposób odpowiemy na wszystkie zagadnienia z tym związane. Ale jeśli tylko sprowokowaliśmy dyskusję wokół tych problemów, to cel nasz został osiągnięty. Pamiętajmy wszak, że refleksję na temat re-definicji przedmiotu sztuki tak naprawdę należałoby umiejscowić w całej historii sztuki dwudziestego wieku, poczynając od ruchu Dada, surrealistów, a potem happenerów, performerów itd. To w oczywisty sposób przekraczało ramy naszej konferencji, aczkolwiek otwierało  perspektywę pewnych badań. Wreszcie, co też należałoby tu uwypuklić, owo przekraczanie przedmiotowości w działaniu artystycznym, w naturalny sposób stymulowało rozwój nowych środków wyrazu, ale i także inaczej i na  nowo  wykorzystywało techniki już istniejące, jak np. dokumentacje fotograficzne, a potem video. Rodził się po prostu nowy język sztuki – a o tym bez wątpienia warto mówić zwłaszcza do młodych.  I to był także ważny aspekt i powód naszej konferencji – dotrzeć do młodzieży szkół średnich oraz tej studiującej, także do intelektualistów i inteligencji.  Do wszystkich wrażliwych i zainteresowanych sztuką współczesną.

Bogusław Jasiński
 



KRYTYCY:

GRZEGORZ DZIAMSKI – ur. 1955; doktor filozofii, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, autor wielu szkiców i książek o współczesnej sztuce m.in. „Szkice o nowej sztuce” (1984), „Performance” (1984), „Awangarda po awangardzie” (1995), „Od awangardy do postmodernizmu” (1996).

ANDRZEJ KOSTOŁOWSKI – ur. 1940; krytyk i teoretyk sztuki, publikuje od początku lat 70., dyrektor Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie, wykładowca na ASP w Poznaniu i Wrocławiu, członek Stowarzyszenia Artystycznego "Grupa Krakowska", z wykształcenia leśnik i historyk sztuki.

BOGUSŁAW JASIŃSKI – ur. 1953; filozof, performer, artysta teatru i nowych mediów, autor książek z zakresu filozofii i estetyki, m.in.: „Twórczość a sztuka. Wprowadzenie do estetyki procesów twórczych”, „Droga myśli”, ”Myślenie Heideggerem”, „Tezy o ethosofii”, „Zagubiony ethos” i ostatnio wydanej: „Leksykon filozofów współczesnych”, laureat nagrody ministerialnej I-go stopnia im. St. Wyspiańskiego.

ŁUKASZ RONDUDA – ur. 1976; krytyk sztuki, historyk sztuki, specjalista od sztuki nowych mediów, kurator sztuki nowych mediów Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, twórca Archiwum Polskiego filmu Eksperymentalnego najważniejszego źródła wiedzy i materiałów na temat polskiego filmu eksperymentalnego, sztuki wideo i sztuki nowych mediów, kurator wielu cenionych wystaw i programów filmowych, prezentowanych w najbardziej prestiżowych miejscach w Polsce i za granicą m.in. w Tate Modern w Londynie.

ANDRZEJ SAJ – ur. 1944; krytyk sztuki i fotografii, redaktor naczelny pisma krytycznego „Format”, wykładowca historii i teorii design’u w ASP we Wrocławiu.

ADAM SOBOTA - ur. 1947; ukończył filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. Od 1973 pracuje w Muzeum Narodowym we Wrocławiu w Dziale Sztuki Współczesnej, gdzie zajmuje się zbiorami fotografii artystycznej. W r. 2000 uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w dziedzinie filozofii. Od r. 1990 prowadzi także zajęcia z historii i teorii fotografii oraz historii sztuki (m.in. na ASP w Poznaniu i Wrocławiu, Uniwersytecie Zielonogórskim, PWSZ w Głogowie, Wyższym Studium Fotografii ZPAF). Opublikował książki: Szlachetność techniki – artystyczne dylematy fotografii w XIX i XX wieku, (2001), oraz: Konceptualność fotografii, (2004). Zamieszczał teksty w opracowaniach zbiorowych, katalogach i czasopismach (Fotografia, Exit, Obieg, Odra, i inne). Ostatnia większa publikacja: Czas jako fotografia ( „Dyskurs”, nr 8/2008, ASP Wrocław).

ŁUKASZ GUZEK – ur. 1962;  doktorat w Uniwersytecie Jagiellońskim, Wydział Historyczny, Instytut Historii Sztuki. Red. nacz. Portalu internetowego http://www.spam.art.pl poświęconego sztuce współczesnej (krytyka sztuki, projekty net art). Jako kurator - zorganizował około 100 wystaw zbiorowych i indywidualnych i innych przedsięwzięć poświęconych sztuce wsp. Jako historyk i krytyk – brał udział w licznych sympozjach poświęconych sztuce aktualnej. Współpracował z magazynami Obieg, Exit, Arteon, i okazyjnie z wieloma innymi. Członek redakcji międzynarodowej magazynu Inter, art actuel (Kanada).

MAREK GRYGIEL – ukończył Historię Sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Kurator programu fotografii w Centrum Sztuki Współczesnej - Zamek Ujazdowski w Warszawie. W latach 1983-2006 kierował działalnością Małej Galerii w Warszawie, w której prezentowane są wystawy artystów krajowych i zagranicznych, ukazujących poszukiwania nowego, odkrywczego wyrażania idei w sztuce współczesnej. Kurator wielu wystaw w kraju i za granicą. Założyciel i redaktor pisma fotograficznego FOTOTAPETA (od kilku lat wersja internetowa). Współpracował m.in. z Images, European Photography, Foto, Exit, Fotografia, Imago. Fotoedytor Gazety Wyborczej. Interesuje go szczególnie fotografia kreatywno-poszukująca, eksperymentalna, postkonceptualna, ale również szeroko rozumiana fotografia humanistyczna nawiązująca do klasyki XX wieku.

MARIA ANNA POTOCKA - ur. 1950; krytyk i teoretyk sztuki. Studiowała polonistykę i historię sztuki. W latach 1972-1980 prowadziła Galerię PI (pierwszą prywatną galerię w Polsce), 1974-1979 Galerię Pawilon, 1979-1981 Galerię Foto-Video, a od 1986 do chwili obecnej prowadzi Galerię Potocka. Od 1980 tworzy międzynarodową kolekcję sztuki nowoczesnej, która obecnie obejmuje kilkaset prac autorstwa 70 artystów. Od 1996 kieruje Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Niepołomicach (pierwszym nowym muzeum w Polsce powstałym po II wojnie światowej, które jest w trakcie organizacji). W latach 2001-2002 była wicedyrektorem Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Od września 2002 jest dyrektorem Galerii BUNKIER SZTUKI.


ARTYŚCI:

JAN ŚWIDZIŃSKI – ur. 1923; artysta intermedialny, twórca sztuki kontekstualnej, performer, krytyk sztuki i filozof, od 1974 uprawia sztukę performance, w 1976 wydał manifest "Sztuka jako sztuka kontekstualna",  autor wydanych za granicą książek oraz w Polsce („Sztuka jako sztuka kontekstualna”), wykładał w Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts w Paryżu, Université du Québec w Montrealu, New York University w Nowym Jorku, L'Ecole Sociologique Interrogative w Paryżu, University of Calgary w Calgary, i Vancouver University w Vancouver, w latach 90. organizował Międzynarodowy Festiwal Sztuki Performance "Real Time - Story Telling" w Sopocie (1991) i Lublinie (1993), od 1999 jest też kuratorem i Prezydentem Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Akcji INTERAKCJE w Piotrkowie Trybunalskim.

JAROSŁAW KOZŁOWSKI – ur. 1945; profesor Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu i Rijksakademie van Beeldende Kunste w Amsterdamie, od roku 1972 do 1990 prowadził Galerię Akumulatory 2 w Poznaniu, w latach 1991-93 był kuratorem programu galerii i kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, stypendysta The British Council (1979 Londyn) i DAAD w Berlinie (1984-85), realizuje prace w formie instalacji z wykorzystaniem różnych mediów, takich jak m.in. rysunek, światło, dźwięk, fotografia, przedmioty, jest też autorem książek artystycznych, prac rysunkowych, fotografii i obrazów, wykonuje performance.

ANNA KUTERA – ur. 1952; od 1975 roku współorganizowała międzynarodowy ruch sztuki kontekstualnej, w latach 1973–78 współorganizowała działalność Międzynarodowej Galerii Sztuki Najnowszej przy Klubie Studenckim „Pałacyk” we Wrocławiu. Zajmuje się sztuką multimedialną (film, wideo, fotografia, malarstwo, instalacja, performance).

NATALIA LL – ur. 1937; w 1970 roku współzałożycielka Galerii PERMAFO we Wrocławiu, starszy wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu od 2004 roku, od ponad czterdziestu lat tworzy własną oryginalną sztukę, wykorzystując malarstwo, rysunek, fotografię, instalację, rzeźbę, sztukę performance i wideo, należy do czołówki polskich artystów medialnych oraz najważniejszych przedstawicielek sztuki feministycznej na świecie, szczególnie bliskie są dla niej kwestie związane z cielesnością i poszukiwaniem wolności.

PRZEMYSŁAW KWIEK – ur. 1945; jeden z najważniejszych polskich artystów współczesnych, przedstawiciel neoawangardy, medialista, którego głównym środkiem wypowiedzi jest Działanie dokumentowane, fotografia inscenizowana i multimedialny performance. W latach 1971-1988 pracował z Zofią Kulik, tworząc legendarny duet KwieKulik. Artyści prowadzili w swoim mieszkaniu alternatywną pozainstytucjonalną instytucję prywatną: Pracownię Działań, Dokumentacji i Upowszechniania. Ich sztuka, radykalna i krytyczna, ukazująca degenerację jednostki zniewolonej przez system sprawiła, że byli artystami zakazanymi w Polsce Ludowej. Przemysław Kwiek, absolwent Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie od początku zrezygnował z tradycyjnej rzeźby. Już jego prekursorski dyplom w 1970 r. był instalacją związaną m.in. z projekcją 260 slajdów i filmu 8 mm. Dla Kwieka ważniejszy jest sam proces twórczy niż skończone dzieło.

ROMUALD KUTERA – ur. 1949; kurator Galerii Sztuki Najnowszej w Miejskim Ośrodku Sztuki w Gorzowie Wlkp., która bierze początek od założonej przez niego autorskiej Międzynarodowej Galerii Sztuki Najnowszej (w 1973 roku), od 1975r. współorganizator międzynarodowego ruchu sztuki kontekstualnej, swoje prace realizuje w wielu mediach (film, wideo, fotografia, rysunek, malarstwo, instalacja przestrzenna).

RYSZARD WAŚKO - ur. 1947;  Jego twórczość obejmuje malarstwo, rysunek, fotografię, film, realizacje video, instalacje, performance. Był jednym z pierwszych i najważniejszych członków Warsztatu Formy Filmowej założonego w 1970 r. przy jego macierzystej uczelni. Grupa ta skupiała artystów awangardowych wypowiadających się za pomocą różnych środków w sposób konceptualno-analityczny. Waśko organizował cykl międzynarodowych wystaw "Konstrukcja w Procesie" (pierwszy raz w 1981 r. w Łodzi) - jednej z największych międzynarodowych wystaw sztuki najnowszej w Polsce po II wojnie światowej. Był też inicjatorem powstania Muzeum Artystów w Łodzi (1989). Uczestniczył w licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych w Europie, USA i Izraelu. W latach 1982-1989 przebywał poza Polską, m.in. prowadząc wykłady w różnych akademiach i szkołach europejskich.

ANDRZEJ LACHOWICZ - ur. 1939; ukończył Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Jest jednym z najważniejszych przedstawicieli polskiej neoawangardy. Wyrastająca z konceptualnej refleksji twórczość artysty reprezentuje tendencję racjonalistyczną i intelektualną. Twórca wypowiada się poprzez fotografię, film, wideo, malarstwo, grafikę, rysunek. Ważny obszar jego działalności stanowią teksty teoretyczne, m.in. Poziomy energetyczne sztuki (1978), Zwątpienie i nadzieja (1986). Artysta był współtwórcą powstałej w 1970 r. grupy i galerii Permafo, do której należeli m.in. Zbigniew Dłubak, Natalia LL i Antoni Dzieduszycki - formacji stanowiącej w tamtym czasie jeden z najważniejszych ośrodków sztuki konceptualnej w Polsce. W latach 1978 - 1995 organizował Triennale Rysunku we Wrocławiu. Od lat 60. Lachowicz koncentrował się na badaniu wizualnego języka fotografii. Od początku lat 70. Lachowicz rozwijał teorię sztuki permanentnej, w której zaakcentowane były aspekty niekończenia się.

JAN STANISŁAW WOJCIECHOWSKI – ur. 1948; artysta, krytyk sztuki, kurator, animator kultury, kulturoznawca, autor wielu publikacji na temat kultury, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, kierownik Katedry Antropologii Kultury, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego. 1967 - 1973 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na Wydziale Rzeźby. 1993 - Doktorat - Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydź. Filozofii o Nauk Społecznych. Postać neoawangardy w Polsce lat 70. już w pierwszej połowie ostatniej dekady XX w., jako dyrektor artystyczny Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, prowadził seminaria oficjalnie wprowadzające na teren polskiej sztuki i kultury zagadnienia w większości wyłożone w książce „Kultura i polityki” o złożoności dzisiejszej kultury, w szczególności kultury polskiej i jej przemian po 1989.